Volksverhalen
Een volksverhaal is een verzamelnaam voor verschillende verhaalgenres, waaronder legenden, mythes en sagen. Meestal valt niet te achterhalen waar het verhaal het eerst verteld is en door wie. Het is doorgaans anoniem van oorsprong.
De legende
Het woord ‘legende’ komt van het Latijnse woord ‘Legenda’ en betekent ‘wat gelezen moet worden’. Van het woord legere is via lectus (gelezen) en lectio (lezing) het Nederlandse woord les afgeleid. Als genre behoort een legende tot het volksverhaal.
Een legende is een traditioneel christelijk volksverhaal, waarin een centrale rol is weggelegd voor een heilige, Jezus Christus, Maria, of een heilig voorwerp.
De betekenis van het woord legende is later in de volksmond uitgebreid naar allerlei soorten verhalen die als waar gebeurd doorverteld worden, hoewel ze niet historisch of wetenschappelijk te bewijzen zijn. De legende wordt dan algemeen begrepen als een oud volksverhaal, zoals de zogenaamde ‘urban legends’, maar dit is eigenlijk niet correct.
Bronnen: https://nl.wikipedia.org | https://kunst-en-cultuur.infonu.nl
De mythe
Het woord ‘mythe’ komt van het Griekse woord ‘Mythos’ en betekent ‘gesproken woord’.
Een mythe is een verhaal waarin goden, halfgoden, helden en/of mythische wezens een rol spelen. Daarbij zijn de precieze tijd en plaats niet altijd helder. Aan mythen werd geloof gehecht, en ze kunnen deel uitmaken van religie en rituelen.
Ook kunnen ze bestaande, sociale fenomenen 'verklaren' en rechtvaardigen. Mythen maakten dus deel uit van een levend onderdeel uit van een samenleving. In verband met volksverhalen wordt in de volksmond regelmatig over mythen gesproken. Het geheel van mythen van een cultuur vormt een mythologie.
Hoewel de verzameling van klassieke mythen zo goed als vastligt, noemt men tegenwoordig ook moderne verhalen mythen. Op deze manier wordt het woord 'mythe' dus op een andere wijze gebruikt.
Kenmerkend voor een mythe is dat er ook vaak een natuurverschijnsel of een geografische naam wordt verklaard.
Bronnen: https://nl.wikipedia.org | https://kunst-en-cultuur.infonu.nl
De sage
Het woord 'sage' komt van het Middelnederlandse woord 'sage' of 'zage', afgeleid van 'zeggen', en betekent 'wat men zegt'.
Een sage is een traditioneel volksverhaal dat zich afspeelt op een bekende plaats en op een bekend moment in de tijd. De sage is doorgaans een kortere vertelling dan een sprookje, en behandelt een bepaalde vorm van volksgeloof.
Sagen bevatten veel angstaanjagende, bovennatuurlijke elementen en vertellen bijvoorbeeld over hekserij, toverij, spokerij, weerwolverij, over reuzen, kabouters, nachtmerries (het wezen, niet de droom), Witte Wieven, duivels en dergelijke.
In principe werden de sagen vroeger als waarheid verteld. Voor vertellers en publiek werden ze ervaren als non-fictie. Er wordt getracht een verschijnsel of gebeurtenis op verhalende wijze te verklaren.
In de volksmond worden de termen 'legende' en 'sage' regelmatig (foutief) door elkaar gebruikt.
De opvolger van de traditionele sage is de moderne sage, ofwel de stadssage (Engels: urban legend), dat ook wel het broodjeaapverhaal wordt genoemd. Broodjeaapverhalen zijn over het algemeen even kort als sagen en de inhoud is doorgaans spannend en griezelig, al komen grappige broodjeaapverhalen ook wel voor.
Bronnen: https://nl.wikipedia.org | https://kunst-en-cultuur.infonu.nl
Heden is er dus een bredere interpretatie van verhaalgenres dan de oorspronkelijke definities.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat legenden, mythes en sagen in de volksmond dikwijls door elkaar worden gebruikt, net zoals dit gebeurt met spreekwoorden, gezegden, zegswijzen en uitdrukkingen. De website bij uitstek hieromtrent, 'woorden.org', gebruikt deze termen ook door elkaar, naar eigen zeggen “voor hun gemak”.
Soms kunnen verhalen ook kenmerken bevatten van verschillende verhaalgenres en dan is de verwarring - door overlapping - helemaal compleet. Desalniettemin tracht deze website elk verhaal zo accuraat mogelijk onder te verdelen in legende, mythe of sage. We kunnen natuurlijk de bedenking maken in hoeverre een accurate onderverdeling vandaag nog van belang is, omdat meer dan tachtig procent van de verhalen onder 'sagen' valt en naarmate de groei van het aantal dit percentage wellicht zal verhogen.
Het belangrijkste is en blijft uiteraard de inhoud, zijnde het verhaal zelf!
Veel leesplezier!